Chlebowo - głos przeszłości. 3.08.2025.

 

Niedziela, 3 sierpnia 2025 r.

Za nami kolejna akcja porządkowo-ewidencyjna na Starym Cmentarzu Ewangelickim w Chlebowie. Choć czas nie oszczędził tego miejsca, to dzięki wspólnej pracy udało się wydobyć z ziemi kolejne fragmenty pamięci i symboli, które znów zaczęły przemawiać.

W centrum naszych działań znalazł się nagrobek Hermanna Neumanna († 1921) - jeden z nielicznych, który zachował się niemal w całości. Rozpoczęliśmy jego konserwację, m.in. odtwarzając litery i krzyż łaciński, który pierwotnie zdobił płytę. Odnowienie to nie tylko estetyka - to przywracanie godności i czytelności miejscu pochówku, a zarazem wyraz szacunku wobec zmarłych.

Pośród liści i bluszczu udało się również odnaleźć fragment innego nagrobka, z napisem:

„Hier ruht unsere liebe ... Wilhelm ...” - „Tu spoczywa nasz ukochany ... Wilhelm ...”.

Tablica ta ozdobiona była motywem palmy i kwiatu znakami duchowego zwycięstwa, pokoju i życia wiecznego. Palma - symboliczna i starożytna - od wieków wskazuje na triumf ducha nad śmiercią. Kwiaty natomiast to wyraz pamięci i kruchości ludzkiego istnienia.

Żeliwne krzyżyki - nieme świadectwa. Najbardziej poruszającym znaleziskiem okazały się dwa, żeliwne krzyżyki, odkryte wśród rozbitego materiału nagrobnego. Choć niewielkie, wykonane były z ogromną precyzją - odlewane ze zdobieniami, być może pokryte niegdyś warstwą złocenia. Takie krzyże mogły pełnić różne funkcje: wieńczące drobne groby dziecięce, będące częścią większego grobowca rodzinnego, przymocowane do drewnianych tabliczek, dziś już nieistniejących.

Ich obecność to coś więcej niż tylko detal, to symbol pamięci zachowany mimo zniszczeń, znak duchowej obecności, cichego trwania. W sztuce sepulkralnej żeliwo miało też znaczenie praktyczne: trwałość, odporność, ale i pewną surowość, często używane było w nagrobkach ewangelickich, gdzie prostota szła w parze z głębią przesłania.

Każdy z tych elementów to niemy świadek historii - ludzkiej, lokalnej, duchowej.

Dziękujemy wszystkim, którzy uczestniczyli w akcji. Wasze zaangażowanie to realne działanie na rzecz ochrony dziedzictwa Pomorza Zachodniego.

Stary Cmentarz Ewangelicki w Chlebowie - miejsce, które przez lata znikało w cieniu drzew i zapomnienia - powoli odzyskuje swoją tożsamość.

Chcesz pomóc przy kolejnych działaniach?

Wystarczy para rękawic, odrobina czasu i dobre chęci.

Historia czeka na tych, którzy chcą jej słuchać.

Jeśli czujesz, że historia też do Ciebie mówi - dołącz do nas. Stowarzyszenie Denkmal Pomorze to grupa ludzi z pasją, którzy wierzą, że pamięć ma siłę zmieniania świata. Niezależnie od wieku, doświadczenia czy umiejętności - liczy się serce, chęć działania i gotowość, by podnieść to, co zapomniane.

Napisz do nas, przyjdź na spotkanie, weź udział w jednej z naszych kolejnych akcji. Razem możemy przywracać miejsca pamięci i nadać im nowe życie.