Historyczny zarys. Nowe Brynki, gmina Gryfino. 14.04.2025.

 

W poprzednią niedzielę rozpoczęliśmy działania na dawnym ewangelickim cmentarzu w Nowych Brynkach ( niem. Neu Bruenken), gmina Gryfino.

Na mapach z 1893 roku Nue-Brünken ( Nowe Brynki) to wieś praktycznie położona wzdłuż jednej drogi , składając się z kilkunastu domostw. Budynki i zagrody w większości były murowane z cegieł i tynkowane, do dziś zachował się budynek szkoły, kilka stodół i budynek inwentarski skonstruowany metodą szachulcową. Prawdopodobnie była to kolonia Starych Brynek. Na terenie wsi do czasów II wojny światowej działał zakład produkcji cegły silikatowej. Poruszając się główną ulicą mijamy niezwykle ciekawe stare budowle – piwnice-ziemianki usytuowane wzdłuż drogi krajowej 31.

Stary ewangelicki cmentarz umiejscowiony był przy współczesnej ulicy Lipowej. Na kształcie prostokąta, nieco na wzniesieniu, z bramą. Wśród gęstej zieleni można dziś dostrzec fragmenty z czerwonej cegły od wejścia na nekropolie, kilka stojących steli i metalowych części. Niestety dokładnego planu cmentarza nie ma, pojawią się on ogólnikowo na mapach z 1893 roku.

W 1989 roku przeprowadzono inwentaryzację, wykonano szkic i kilka fotek. Cmentarz już w tamtym czasie był mocno zdewastowany, można było dostrzec przy wejściu zarys alejki lipowej, jednakże czytelność układu cmentarza był słaby, teren mocno zarośnięty, a nagrobki zdewastowane.

W dniu w którym przystąpiliśmy do prac ewidencjno-porzadkowych cały teren praktycznie wyglądał jak z opisów z 1989 roku. Mimo to udało nam się odnaleźć ciekawe liczne podstawy oraz fragmenty żeliwnych

ogrodzeń, nie przemieszczonych pomników, w którym najbardziej wyróżnia się jeden - zdobiony wieńcem róż . Nieopodal w grobowcu rodzinnym dwie podstawy zwieńczone krzyżami, których destrukty znaleźliśmy za pomnikami. W ich sąsiedztwie zachował się dekoracyjny kwietnik z obramowaniem przy którym ustawiona była pokaźnych rozmiarów stela granitowa poświęcona. Spod ziemi i warstwy zieleni wyciągnęliśmy kilkanaście świetnie zachowanych płyt, nagrobków, gdzie w niektórych zachowały się oryginalny kolor napisów, a czasem złocenia. W gąszczu zieleni odnajdywaliśmy części metalowych zdobień, aniołków, krzyży czy tablic. A także części bramy nekropolii. Udało nam się poskładać niczym puzzle kilka płyt czy metalowych części.

Jedna z płyt zaledwie miesięcznej Marty Bliesener została pięknie odrestaurowana przez Łukasza i przy najbliższej okazji pojawi się na cmentarzu.

Niekiedy zbieranie informacji o ludziach to jak wyszukiwanie brakujących części płyt, czasem uda się złożyć całość, czasem nie. Był pomnik, który szczególnie przykul naszą uwagę, a szczególnie naszego kolegi , Kuby. Poległego żołnierza na froncie wschodnim w marcu 1942 roku, Franz ( Richard Kari) Wollenburg. Urodził się w Szczecinie w 1910 roku , zamieszkał w Neu Bruenken, a w wieku 22 lat ( 1933 r.) wziął ślub z osiemnastoletnią wówczas Gertrud Martha Anna Borchardt, w Urzędzie Stanu Cywilnego Stettin IV – Frauendorf. Zaledwie 10 lat po ślubie zginął.

Zdjęcia czarno białe z portalu zabytki. pl