Stary Cmentarz Ewangelicki w Chlebowie - zapomniana nekropolia, która przemówiła ponownie. 14.07.2025.

Na uboczu wsi Chlebowo (gm. Gryfino), przy ul. Świerkowej, pośród drzew i krzewów, znajduje się miejsce niemal całkowicie zapomniane, stary cmentarz ewangelicki z XIX wieku. Przez dekady zaniedbany, dziś powoli odzyskuje swój głos. To właśnie tu, między fragmentami nagrobków i zarysami dawnych mogił, wciąż bije serce historii.

Cmentarz powstał najprawdopodobniej w II połowie XIX wieku, kiedy Chlebowo (wówczas Klebow) zamieszkiwali niemieccy ewangelicy. Do 1945 roku chowano tu lokalnych mieszkańców, niezależnie od ich statusu czy majątku. Po wojnie teren został opuszczony. Zmiana ludności i brak kontynuacji tradycji pochówków sprawiły, że miejsce zaczęło znikać… ale nie do końca.

Na kolejnej naszej akcji w tym miejscu udało się oczyścić znaczną część terenu, odsłonić ślady dawnych mogił i zarejestrować liczne fragmenty nagrobków - niestety, w większości z nieczytelnymi napisami, lub była uszkodzona albo zatarła się pod wpływem czasu.

Ale dwie płyty zachowały się niemal w całości - z imionami, datami, a nawet inskrypcjami.

Nagrobek 1: Marie Weidner (geb. Engelmann)

Marie Weidner

geb. Engelmann

* 11. Juli 1877

† 7. Juli 1933

(Tłumaczenie)

Marie Weidner, z domu Engelmann

ur. 11 lipca 1877

zm. 7 lipca 1933

Dalszy fragment inskrypcji jest niestety uszkodzony - wygląda na pożegnalną formułę, możliwe:

"Ruhe in Frieden" (Spoczywaj w pokoju) lub "Lass uns nicht allein" (Nie zostawiaj nas samych).

Nagrobek 2: Hermann Neumann.

Hier ruht in Gott

mein lieber Mann

Hermann Neumann

* 9. Jan. 1867

† 25. Jan. 1921

Selig sind die Toten,

die in dem Herrn sterben.

(Tłumaczenie)

Tu spoczywa w Bogu

mój ukochany mąż

Hermann Neumann

ur. 9 stycznia 1867

zm. 25 stycznia 1921

"Błogosławieni są umarli, którzy umierają w Panu"

(Apokalipsa 14:13)

Te dwie płyty - nieco połamane, ale wciąż czytelne - stały się dziś pomostem między przeszłością a teraźniejszością. Ich odnalezienie to kolejny krok w przywracaniu pamięci o zapomnianym dziedzictwie Pomorza.

Chcesz dołączyć do kolejnych działań?

Pomóż nam ocalić miejsca pamięci, wystarczy dobre serce, rękawice i chęć działania