Pocztówki w zasobach Stowarzyszenia - Zakładu Opiekuńczego 'Bethanien'. Rok 2022.

 

Jakiś czas temu zostaliśmy posiadaczami kilkunastu pocztówek przedstawiającymi zabudowania Zakładu Opiekuńczego 'Bethanien' Nie bylibyśmy sobą, gdybyśmy nie spróbowali odszukać ich we współczesnych czasach

Nanosimy ostatnie poprawki i już za moment będziemy mogli pokazać efekty naszej pracy

Pocztówki datowane są na rok 1940.

'Haupthaus

, czyli główny i największych dom Zakładu Opiekuńczego 'Bethanien', dom diakonis i zbór ewangelicki. Mieścił się przy dzisiejszej ulicy Wawrzyniaka 7d,e,f,g. Siostry diakonistki mieszkające w tym budynku zajmowały się całym Zakładem.

Budynek główny powstał w dwóch etapach. W latach 1866-1870 wzniesiono obecną część środkową z kościołem i położonym w przyziemiu refektarzem oraz część południową z mieszkaniami diakonis i jadalnią. W 1905 r. dobudowano część północną, w której znalazły się m.in. mieszkania dla emerytowanych diakonis i apteka. Utrzymany w formach zbliżonych do tzw. stylu arkadowego (kościół), posiada również cechy stylowe dziewiętnastowiecznej, ceglanej architektury utylitarnej (skrzydła boczne). Po śmierci Martina Quistorp'a, syna głównego fundatora i założyciela całego zakładu Johannesa Quistorp'a, przed głównym gmachem stanęło jego popiersie. Niestety nie zostało uchwycone na zdjęciu.

W 1945 roku całość przejściowo zajęły wojska radzieckie, które urządziły tu swój szpital wojskowy. W 1960 roku jedną z sal przejął kościół zielonoświątkowy, później części przekształcono na mieszkania, a w niektóre zaadaptowane zostały do celów komercyjnych.

Między zdjęciami jest nieco ponad 80 lat, ale odnosimy wrażenie, że budynek praktycznie nie zmienił się przez ten czas. Nawet drzewa w tym samym miejscu .

Wejście do Krankenhaus 'Bethanien' ( Szpitala) od Kreckower Strasse ( A.Mickiewicza)

Brama wjazdowa prowadzącym wprost do Krankenhaus Notaufnahme, czyli szpitalnej izby przyjęć 'Bethanien'. Nad wejściem bramy umieszczono nazwę szpitala "Krankenhaus Bethanien / Szpital Bethanien . Zaś na filarach zamontowano tabliczi, po lewej 'Besuchszeit' ( czas odwiedzin - środa , czwartek i piątek 3-4 godzin, dla obcokrajowców 1-2 godzin) oraz niewielką 'Portier' z dzwonkiem. Na prawym filaru umieszczono tablice z informacją o kierowniku szpitala, głównym lekarzu diakonis i zakładu, chirurgu dr Kurt Lichtensuer ( 1919-1939).

W centralnej części pocztówki widzimy do dziś zachowany dom przy ulicy Mickiewicza 49, który pełnił funkcję Krankenhaus Notaufnahme , nowej izby przyjęć szpitala połączony z odziałem operacyjnym. Składał się on z dwóch skomunikowanych łącznikiem budynków,.oddziału operacyjnego zbudowanego w 1893 r. oraz z izby przyjęć zbudowanej w 1930 r. W oddziale tym przyjmowano pacjentów,odbywała się rejestracja i skierowanie na odpowiedni oddział, udzielano pierwszej pomocy i w razie potrzeby kierowano przez łącznik na operacyjny. Od 1945 r. do początku lat 90. budynki były użytkowane przez Armię Radziecką jako szpital. Obecnie mieści się w nich prywatna szkoła podstawowa, żłobek i przedszkole.

Po prawej stronie uchwycono boczna ścianę nowej portierni , która została wzniesiona w 1930 roku. Miejce to służyło portierowi do sprawowania nadzoru nad osobami chcącymi wejść na teren szpitala, udzielania informacji o topografii obiektu i zasadach w nim panującymi. Na współczesnych mapach odnajdziemy ją przy ulicy Mickiewicza 49a. Po 1945 roku obiekt należał do szpitala użytkowanego przez Armię Radziecką, obecnie służy jako siedziba prywatnego gabinetu.

Po lewej stronie pocztówki dostrzec możemy fragment bocznej ściany Frauenabteilung , czyli oddziału kobiecego, obecnie budynek ten mieści się przy ulicy Mickiewicza 47. Oddział kobiecy zbudowany w 1882 r., a w 1905 roku rozbudowany. Od 1945 do lat 90. XX w. użytkowany przez Armię Radziecką jako jeden z pawilonów szpitala wojskowego, dziś to siedziba szkoły wyższej.

Pocztówka datowana jest na 1940 rok, współczesny widok to rok 2022.

Budynek przy dzisiejszej ulicy Wawrzyniaka 7b pełnił w początkowych latach działalności Krankenhaus 'Bethanien'

( Szpitala Bethanien ) funkcję Männerkrankenhaus, czyli szpitalnego oddziału męskiego.

Usytuowany w środkowej części zakładu, wzniesiony został w latach 1893-1895 jako niski parterowy budynek o kształcie prostokąta z wejściem pośrodku. Około 1900-1902 roku Oddział Męski zostaje przeniesiony do nowego lokum ( dzisiejsza ulica Wawrzyniaka 7A) , zaś rezydencja zostaje zaadaptowana do nieco innych celów.

Wciąż rozwijający się szpital oraz rosnące zapotrzebowanie na usługi lecznicze i opiekuńcze nieco wychodzące poza standardowymi, które zakład proponował dla zwykłych obywateli, w budynku po dawnym oddziale męskim utworzono Privatabteilung, czyli odział prywatny dla mężczyzn. Posiadał on 100 łóżek ,w tym 25 na oddziale ogólnym w wysokim standardzie jak na te czasy, zapewniając swoim pacjentom pełen wachlarz usług ,ale również dyskrecję i leczenie wręcz w 'luksusowym' wydaniu. W 1937 roku obiekt zostaje rozbudowy, dodatkowo zostają wzniesione dwie kondygnacje, nadający mu ogólny kształt jaki obecnie znamy.

W 1956 r. przejęty przez władze miejskie od Armii Radzieckiej i przekształcony w bursę międzyszkolną. Przebudowany w latach 60. XX w. W 2016 r. został podwyższony o kondygnację poddasza i nowy dach, w 2017 poddany gruntownemu remontowi m.in. elewacji. Obecnie mieści Państwową Bursę Szkół Artystycznych.

Pocztówka datowana na 1940 rok, zaś współczesne zdjęcie to 2022.

Zabudowania przy dzisiejszej ulicy Wawrzyniaka 5 ( niem. Alleestrsse 4-5 ) w Szczecinie pod zarządzanie dawnego Zakładu Opiekuńczego 'Bethanien' przeszły w 1920 roku. Wcześniej w miejscu sali gimnastycznej znajdowały się wielokrotnie przebudowywane zabudowania restauracyjne 'Tivoli'. Restauracja działała w tym miejscu od 1854 roku i związana była z Tivoli Brauerei ( Browar Tivoli). Browar założyli Otto i Hermann Fleischer oraz fabrykanci Richard Lowenberg i Bruno Schafer. Nazwa Tivoli wzięła się od kawiarni i ogrodu letniego, otworzonych w 1838 r. w Młynie Kuplera, który stał przy dzisiejszej ul. Ofiar Oświęcimia. Po zakończeniu pierwszej wojny Otto Fleischer nie był w stanie sprostać konkurencji na lokalnym rynku i w 1920 r. browar zostaje wykupiony i połączony do Elysium. Od tej pory piwo z warzelni Tivoli sprzedawane jest jako piwo Elysium. Tego samego roku kawiarnia browaru przy Alleestrsse 4-5 przestaje istnieć, a teren zostaje zakupiony na rzecz Diakon. und Krankenhaus 'Bethanien'. Początkowo planowano przebudowę dawnej restauracji na nowy dom sióstr, w ostateczności zabudowania zostają zburzone ,a na ich miejscu w 1928 roku zostaje wzniesione seminarium i budynek szkolny, zaś rok później pojawia się hala gimnastyczna. Między oba budynkami pojawia się łącznik do łatwiejszego przemieszczania się podopiecznych.

Bezpośrednio po 1945 r. użytkowany przez Armię Radziecką, następnie zwrócony władzom polskim i w 1956 roku adaptowany na Klub Garnizonowy. Obecnie jest to klub 12 Dywizji Zmechanizowanej, restauracja „Mars" oraz kilku stowarzyszeń.

Pocztówka datowana na 1940 rok, współczesne zdjęcie z 2022.

Kolejna pocztówka z naszych zasobów z podpisem "Haus 2 und Haus 4" z czasów funkcjonowania Zespołu Opiekuńczego
'Bethanien' w Szczecinie uchwyciła
 Frauenabteilung, czyli oddziały kobiece (Haus 2,4 ) wraz z późniejszym  Kinderstation - odziałem dziecięcym ( Haus 2).

Na pierwszym planie starej pocztówki został ujęty tzw. stary oddział kobiecy ( Haus 2) pochodzący z pierwszej fazy budowy Krankenhaus 'Bethanien' ( Szpitala Bethanien) w latach 1866-1871. Przyjmował początkowo pacjentki płuci żeńskiej, jednak z czasem rozszerzono go o 'Kinderstation' - odział dziecięcy. Od 1945 do lat 90. XX w. użytkowany przez Armię Radziecką jako jeden z pawilonów szpitala wojskowego. Obecnie siedziba Związku Ukraińców i konsulatu honorowego Ukrainy przy ulicy Mickiewicza 45 w Szczecinie.

Zapotrzebowanie na usługi obejmujące opiekę i leczenie kobiet z roku na rok rosło , około 1904 roku rozpoczęto budowę nowego oddziału kobiecego. Był to odział wyłącznie dla płuci żeńskiej. Współcześnie to budynek przy ulicy Mickiewicza 47. Składał się z dwóch części : piętrowego korpusu głównego od zachodu i będącego jego przedłużeniem wąskiego, częściowo parterowego skrzydła od wschodu. I właśnie taki , jeszcze nie przekształcony dom uchwycono na naszej fotografii. Dom z czasem uległ nieco przebudowie, dodano jedną kondygnację i dobudowano traktu od strony ulicy - widoczne jest to dziś w elewacjach, w części starszej ceglanych, w partiach dobudowanych - pokrytych tynkiem. Od 1945 do lat 90. XX w. użytkowany przez Armię Radziecką jako jeden z pawilonów szpitala wojskowego. Po 1990 r. poddany gruntownemu remontowi, obecnie siedziba m.in. Wyższej Szkoły Integracji Europejskiej oraz Centrum Egzaminacyjnego Goethe Institut.

Pocztówka datowana jest na 1940 rok, współczesne zdjęcie to 2022.

Kirche/ kościół  Zespołu Opiekuńczego 'Bethanien' w Szczecinie wzniesiony został w 1866-71 roku wraz z budynkiem głównym ( już pisaliśmy o głównym gmachu, zostawiamy link w komentarzu) i położonym w przyziemiu refektarzem, czyli tzw. jadalnią. W kaplicy kościoła mogło się znajdować prawe pół tysiąca osób. W kolistym prezbiterium przeznaczona dla duchowieństwa oraz służby liturgicznej (m.in. ministrantów), umieszczony był krzyż. Było to miejsce wydzielone od reszty świątyni podwyższeniem, wyodrębnione wizualnie z bryły kościoła. Po lewej stronie znajdowała się ambona, z której ówczesnym duchownym służył do czytania tekstów liturgicznych, głoszenia kazań. Zaś po prawej znajdował się obraz Zmartwychwstania Jezusa. Kościół utrzymany w formach zbliżonych do tzw. stylu arkadowego, czyli stylu okrągło-łukowego,czasem uważany za formę przejściową między klasycyzmem a historyzmem. Posiada on korpus o planie wydłużonym zakończonym półkolistą apsydą, którą możemy zobaczyć od podwórza kościoła i tworzącym wydatny ryzalit od strony zachodniej. Na elewacji kościoła dostrzec możemy zachowane płaskorzeźby buzi dziecięcych oraz ornamentalne witraże w ścianie wschodniej,.a także ławki w sali zboru w przyziemiu.

Kościół w okresie powojennym mieści się przy ulicy Wawrzyniaka 7f, użytkowany był do 1960 r. przez parafię ewangelicką, w latach 1963-2011 przez cerkiew prawosławną, obecnie mieści studio fotograficzne. Również w lat 60. XX w. uzyskały tu swą siedzibę Zjednoczony Kościół Ewangeliczny, ob. Kościół Zielonoświątkowy Zbór Betania (w dawnym refektarzu) i Świecki Ruch Misyjny „Epifania” (w skrzydle północnym).

Pocztówka datowana jest na 1940 rok, współczesne zdjęcie z 2022.

Haupthaus  czyli główny budynek wraz z kościołem  Zakładu Opiekuńczego 'Bethanien' w Szczecinie od strony podwórka.

Budowę tej części zespołu ukończono w latach 1866- 1970. Wzniesiono wówczas budynek główny z kościołem i częścią administracyjno- mieszkalną. Na pocztówce z 1940 roku po lewej stronie widzimy część należąca do kościoła z półkolistą apsydą i tworzącym wydatny ryzalit od strony zachodniej. Nad budynkiem uchwycono wieże kościelną z otworami dzwonnymi. Możemy również dostrzec niewielki fragment dobudowanej części w 1905 roku, w której mieściły się mieszkania dla emerytowanych sióstr diakonis oraz apteka. Po prawej stronie znajdowały się mieszkania diakonis dla sióstr, które czynnie prowadziły cały Zakład oraz na parterze dział administracji.
Za budynkiem znajdował się niewielki , zadbany zielony plac z równo przystrzyżoną trawą i żywopłotem oraz drogami prowadzącymi do innych obiektów na terenie Zakładu. Aleja uchwycona na środku pocztówki prowadziła do współcześnie już nieistniejącego domu , w którym mieściła się Poliklinik und Nähstube / przychodnia i szwalnia. Zaś w głębi po prawej uchwycono drogę do Oddziału kobiecego i dziecięcego.

Więcej o obu budynkach już pisaliśmy, w komentarzu zostawiamy linki.

Pocztówka datowana na 1940, zdjęcie współczesne z 2022.

Friedhofskapelle , czyli Kaplica cmentarna  dawno Zakładu Opiekuńczego 'Bethanien' w Szczecinie wzniesiona w 1895 roku, cztery lata później od utworzenia w jej okolicach cmentarza. Budynek utrzymany w stylu neoklasycznym o kształcie kwadratu z niewielkim przedsionkiem usytuowany przed głównym wejściem oraz prezbiterium po przeciwnej stronie. Pierwotnie wejście znajdowało się przy wschodniej części kaplicy, dziś zamurowane. Na parterze przy zachodniej ścianie usytuowana była niegdyś mensa ołtarzowa. W podziemiach kaplicy znajduje się krypta.
Kaplica funkcjonowała do 1945 r., po czym wraz z całym zakładem została przejęta przez wojska radzieckie. Nieużytkowana została w początkach lat 70. XX w. adaptowana na pracownię plastyczną. We wnętrzu budynku zamontowano wówczas piec do wypalania ceramiki. W 1983 r. dawną kaplicę zakupił jeden z plastyków szczecińskich, który w 1985 r. przeprowadził gruntowny remont. Wymienił więźbę dachową, przedzielił wnętrze stropem i zamontował w nim nowy, elektryczny piec do wypalania ceramiki. W 2001 r. przeprowadzono następny remont. Gruntownie odnowiono elewacje, z wnętrza krypty usunięto ziemię i gruz z fragmentami nagrobków. Budynek kaplicy mieści się przy ulicy Wawrzyniaka 7J i jest niedostępny.

Na naszej pocztówce z 1940 roku możemy dostrzec po lewej jeszcze jeden budynek, jest to dawna izba przyjęć od podwórza. Już o niej wspominaliśmy.

Jedna z nielicznych fotografii część będącej łącznikiem między budynkami Zakładu Opiekuńczego 'Bethanien' w Szczecinie z 1940 roku. Łączył on budynek główny, a właściwie część północna ( Wawrzyniaka 7D ) z budynkiem nr 8 . Budynek nr 8 został wybudowany w 1870 i był barakiem utworzonym na potrzeby pacjentów wojennych. Konstrukcji prostej , wydłużonego prostokąta był miejscem również służącym za mieszkania zapewniając socjalno-bytowe zapotrzebowanie Zakładu. Na fotografii uchwycono również po prawej niewielki fragment środkowej części głównego gmachu zakładu ( Wawrzyniaka 7F).

Miejce na przestrzeni wieków zmieniło się diametralnie, budynku nr 8 w obecnej chwili nie ma , w tym miejscu znajduje się plac/parking. Jednak ślady po łączniku możemy do dziś odszukać na ścianie domu przy Wawrzyniaka 7.

Dziś to dom mieszkalny przy Wawrzyniaka 7 C w Szczecinie , dawniej należał do Zespołu Opiekuńczego 'Bethanien'.  Wybudowany w 1911 roku pełnił początkowo tylko funkcję
 "Arztehaus" , czyli domu lekarskiego. Był przychodnią , w której przyjmowano pacjentów, udzielając im ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych przez lekarzy różnych specjalności, i w której wykonywało się podstawowe badania. Przyjmowali w niej m.in. dr Schiller, będący lekarzem pierwszego kontaktu, specjalista ginekologii; czy dr Adolf Kahlstorf, internista i kierownik oddziału wewnętrznego szpitala.

Kilka lat później , z początkiem wynalezienia ( 1896 rok) i rozpowszechnienia aparatu rentgenowskiego w zastosowaniu tej technologii w medycynie, w przychodni dodatkowo utworzono "Röntgenabteilung" - Oddział RTG. Miało to związek przede wszystkim z przekształceniem całego Krankenhaus 'Bethanien' ( Szpitala Bethanien) w szpital wojskowy w czasie trwania pierwszej wojny światowej. Radiologia okazała się niezwykle pomocna podczas opatrywania ran żołnierzy w czasie wojennym.

Przychodnia działała w tym miejscu do 1943 roku, zaś Oddział RTG po 1945 roku przeszedł w ręce radzieckie.

Na fotografii z 1940 roku budynek odznaczony jest jako Odział RTG, po lewej widoczna droga prowadzi w kierunku Gartenland ( ogrody) , wzdłuż Friedhof ( cmentarza) prowadzącej do Kapelle ( kaplicy cmentarnej). Po prawej zauważyć można część budynku Wirtkhastsgebäude- budynku gospodarczego.
Współcześnie zachowała się część drogi i budynek gospodarczy, zaś sam dom z nietuzinkowymi detalami, zapomniany popada nieco w ruinę. Odrestaurowany byłby piękną wizytówka pobliskiego, nowo powstałego Skweru Rodziny Quistorp'ów na dawnych cmentarzu.

Niestety współcześnie nie istniejący budynek "Schwesternhaus" , czyli dom sióstr diakonis w Zakładzie Szpitalno-Opiekuńczym 'Bethanien' w Szczecinie . Został on wybudowany w 1870 roku jako dodatkowy budynek mieszkalny dla ewangelickich sióstr. Połączony był z budynkiem głównym, a właściwie częścią północna (Wawrzyniaka 7D) łącznikiem ( ślady po łączniku można odnaleźć na jego ścianie). W czasie pierwszej wojny światowej służył również jako barak dla pacjentów wojennych. Tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej siostry zostały ewakuowane z Zakładu. W 1945 roku dom wraz z otoczeniem został przejęty przez wojska radzieckie, później po zakończeniu wojny budynek stanowił części szpitala wojskowego.

W czasie otwarcia działalności Zakładu ( 1866 rok) pracowało w nim zaledwie 7 sióstr, w 1880 roku było ich już 206, w 1919 roku - 427, a w roku 1929 - 465.

Na pocztówce z 1940 roku oprócz domu sióstr, który posiadał ówcześnie nr 8, możemy zauważyć po lewej stronie niewielki skrawek bocznej ściany dawnego oddziału męskiego,a późniejszego prywatnego oddziału ( https://www.facebook.com/111131793709978/posts/559659728857180/ )
Na placu przed domem znajdował się niewielki plac przepasany alejkami prowadzącymi do innych obiektów. Plac ten stanowił zielony zakątek z ławkami do odpoczynku.

Dziś niestety trudno doszukać się jakiekolwiek śladu po budynku. W jego miejscu znajduje się betonowy plac/ parking. 

Tekst i zdjęcia: Beata Piechocka, członkini DP